Esse  sübutlar, analiz və şərhlərdən istifadə etməklə bir fikri və ya arqumenti inkişaf etdirən bir yazı növüdür.

Tələbə olaraq yazmalı olduğunuz müxtəlif esse növləri ola bilər. Essedəki məzmun və uzunluq sizin təhsil səviyyənizdən, fənninizdən və kurs tələblərindən asılı olaraq dəyişir. Lakin universitet səviyyəsində yazılan esselərin əksəriyyəti arqumentativ olur — yəni, müəyyən bir mövqe və ya baxış bucağını oxucuya inandırmaq məqsədi daşıyır.

Esselər akademik, peşəkar və hətta şəxsi ünsiyyətin əsas hissəsidir. İstər tələbə, istərsə də yazıçı olmağınızdan asılı olmayaraq, essenin nə olduğunu və onun necə effektiv şəkildə hazırlanacağını bilmək vacibdir. 

Esse özündə müəyyən  bir mövzuda mübahisə, nöqteyi-nəzər və ya hekayəni təqdim edən yazıdır. Esselər maarifləndirmək tutmuş əyləncəli bir mövzunu əks etdirməyə qədər müxtəlif məqsədlərə xidmət edir. Onun uzunluğu 100 sözdən 1000 sözə və ya daha çox ola bilər. Esselər rəsmi və qeyri-rəsmi ola bilər. 

Essenin növləri 

Narrative essay: Hekayə esseləri bir hekayəni və ya bir sıra hadisələri izah edən bir esse növüdür. Bir çox digər esse növlərindən fərqli olaraq, hekayə essesinin əsas məqsədi hekayə vasitəsilə canlı, şəxsi təcrübə yaratmaqla oxucunu əyləndirmək və cəlb etməkdir. 

Descriptive essay: Təsviri esse bir insanı, yeri, obyekti, hadisəni və ya təcrübəni canlı və təlqinedici şəkildə təsvir etmək məqsədi daşıyır. Onun əsas məqsədi oxucuya təsvir olunan mövzu haqqında təfərrüatlı və duyğu baxımından zəngin bir anlayış təmin etməkdir. 

Expository essay: Açıqlayıcı esse müəyyən bir mövzunu və ya mövzunu izah etmək üçün aydın, qısa və faktiki məlumat vermək məqsədi ilə yazılan bir esse növüdür. Açıqlayıcı essenin əsas məqsədi müəllifin fikirlərini və ya emosiyalarını ifadə etmədən bir konsepsiya, ideya, proses və ya məsələni öyrətmək, məlumatlandırmaq və ya aydınlaşdırmaqdır. 

Argumentative essay: Mübahisə məzmunlu esse müəyyən bir mövzu və ya məsələ ilə bağlı arqument və ya iddia təqdim edən və onu dəlil, məntiq və əsaslandırma ilə dəstəkləyən esse növüdür. Mübahisə məzmunlu essenin əsas məqsədi oxucunu müəllifin mövzu ilə bağlı nöqteyi-nəzərini və ya mövqeyini qəbul etməyə inandırmaqdır. 

Essenin strukturu 

Outline: İlk öncə hər hansı bir esseni yazmağa başlamazdan əvvəl bu esseyə hazırlıq dönəmi keçməkdir. Verilən mövzu ilə bağlı məlumatlarınız varsa, bunu esse yazarkən istifadə etmək məsləhətlidir. Lakin, sadəcə məlumatlandırıcı şəkildə yazmaq düzgün deyil. Çünki siz öz düşüncələrinizi də əlavə etməlisiniz. Yazacağınız esse haqqında hər gün qeydlər aparmalısınız, essenin planını hazırlamalısınız. Yeni fikirlər, cümlələr ağlınıza gəldikcə essenizə əlavə edin. Daha sonra isə əsas esseni yazmağa başlayın. 

Introduction: Mövzu ilə əlaqəli yaxşı ifadələr və ya bəzi cəlbedici sətirlər oxucunun diqqətini cəlb etmək üçün istifadə edilə bilər. Yazıçı həm də girişdə öz mövzusunun konspektini, bu essenin nə haqda olacağı və onun qısa məzmunu haqqında məlumat verə bilər. Adətən 5-6 sətirdən çox yazılmır.  

Body:  Giriş və nəticə arasında yerləşdirilir. Bu, essenin ən vacib hissəsidir. Bir və ya iki abzasla məhdudlaşmır, siz bundan kənara çıxıb essenizə əlavə  5-6 paraqraf yaza bilərsiniz.  

Paraqraf ən vacib hissə olsa da, bu həm də əksər yazıçıların səhv etdiyi hissədir. Hər paraqrafı həmin paraqrafın əsas fikrini təqdim edən aydın mövzu cümləsi ilə başlayın. Paraqraflar daxilində və paraqraflar arasında fikirləri əlaqələndirmək üçün keçid söz və ifadələrdən istifadə edin. Paraqrafları məntiqi şəkildə təşkil etməyi öyrənin, hər paraqrafda ayrıca bir nöqtəyə və ya dəstəkləyici detala diqqət yetirin. 

Conclusion: Nəticə essenin giriş hissəsinə çox bənzəyir, lakin onun sintaksisinin giriş hissəsindən fərqli olduğuna əmin olun. Əsas paraqraflarda yazılmış əsas məqamları və ya arqumentləri ümumiləşdirin. Ən vacib, fikirlərinizi mütləq əsaslandırıb, güclü sonluq ilə esseni yekunlaşdırın. 

Esse yazmağa hazırlıq mərhələsi necə olmalıdır?

Yazmağa başlamazdan əvvəl nə demək istədiyinizi və bunu necə ifadə edəcəyinizi aydın şəkildə bilməlisiniz. Hazır olduğunuzdan əmin olmaq üçün izləyə biləcəyiniz bir neçə əsas addım var:

1.Tapşırığı anlayın: Bu essedə məqsəd nədir? Tapşırığın uzunluğu və son təqdim tarixi(deadline) nə vaxtdır? 

2.Mövzunu müəyyənləşdirin: Əgər mövzunu özünüz seçmək icazəniz varsa, artıq bir qədər məlumatınız olan və sizi maraqlandıracaq bir mövzu seçməyə çalışın.

3.Araşdırma aparın: Birincil və ikincil mənbələri oxuyun və mövzu ilə bağlı  qeydlər aparın. Bu qeydlərdən fikirlərinizi əsaslandırmaq üçün istifadə edəcəksiniz.

4.Tezisi müəyyən edin: Tezis essedə ifadə etmək istədiyiniz əsas fikir və ya arqumentdir. Aydın bir tezis, fokuslanmış esse üçün vacibdir 

5.Plan (outline) yaradın: Essedə müzakirə edəcəyiniz məqamları və ümumi quruluşu cızaraq bir plan hazırlayın. Bu sizə yazmağa başlamağı asanlaşdıracaq və yazı prosesində mövzudan çıxmağınızın qarşısını alacaq.

Esseni necə effektiv etməli? 

1.  Bildiyimiz kimi, başlıq oxucunun ilk gördüyü şeydir, ona görə də esseyə gözəl bir başlıq vermək oxucunun diqqətini çəkməyinizi təmin edir, həm də oxucunun marağını artırır. 

Khan Academy 

EssayPro 

AcademicHelp.net 

StudyMoose 

Google Scholar 

Study Moose

Bartebly

Paperap