Guerilla Marketing məhsul və xidmətlərin nəinki öyrəşmədiyimiz, hətta bəzən “yatsaq yuxumuza girməz” dediyimiz dərəcədə qeyri-adi şəkildə tanıtımı, reklamı deməkdir. Bu marketinq növü büdcəsi az, lakin ideyaları tüğyan edən marketoloqlar üçün daha çox əlverişlidir.

Guerilla Marketingin növləri?

• hiyləgər
• gizli
• küçə
• viral

İnternetdə “Guerilla Marketing nədir və ona ən məşhur misallar hansılardır” deyə axtarış versəniz, heç şübhəsiz, “Coca-Cola”, “Mc Donalds”, “Kit-Kat”, “Nike” və s. bu kimi nəhəng firmaların guerilla marketinginə rast gələcəksiniz. Bunlar daha çox vizual xarakter daşıyan formalardır.

Məsələn, yuxarıdakı şəkildə göstərilən Guerilla Marketing kampaniyasının şərtlərinə görə, nəhəng qablaşdırma ilə şəkil çəkdirib göndərən hər kəsə 15 % endirim vəd olunurdu.

Lakin Gureilla Marketingə daha qəribə misallar da mövcuddur. Məsələn, 1999-cu ilin yayında hədsiz ajiotaj yaratmış “Blair Witch” layihəsi (https://www.site-seeker.com/blair-witch-project-still-greatest-marketing-campaign-15-years/). Bu layihə barədə qısa izah gətirsək, eyniadlı filmə insanların toplaşmasını təmin etmək üçün, çox daha öncədən yalan bir əfsanə uyduraraq, insanları bu əfsanəyə - həqiqətən yoxa çıxmış şəxslərin olduğuna inandırmaq, hətta onların elanlarını paylaşmaq, axtarışa vermək, nəhayətində də həmin “sirli”, “dəhşətli” hadisə ilə əlaqədar hətta bir videoyazının da olduğunu “ortaya çıxarmaq” kimi bir prosesin həyata keçirilmiş olduğunu görərik.

Beləliklə də, insanlar həmin hadisənin təfərrüatlarını öyrənməkdən ötrü film zallarına axışınca, ağıllarına belə gəlməzdi ki, baş verənlərin hamısı - filmin məşhurlaşmasını və biletlərin satışının ağlasığmaz dərəcədə  artımına nail olmağı hədəfləyən bir Guerilla Marketing üsulu idi.

Bu da onu göstərir ki, Guerilla Marketing bəzən çox mərhəmətsiz olaraq, insanların emosional vəziyyətinə dəyə biləcək ziyanları nəzərə almaya bilir.

Bu növ Guerilla Marketingə daha bir misal olaraq, küçədən kiçikyaşlı uşaqların, müxtəlif fobiyaları olan həssas insanların da keçdiyini düşünməyərək, qorxu filmlərinin reklamını həyata keçirmək məqsədilə, şəffaf görüntüsü olan bir maşında, hamının gözü önündə, kənardan süni olduğu belə anlaşılmayan bir insan bədəninin üzərində əməliyyat keçirən həkimlər, qan və s. kimi görüntüləri əks etdirən film (“Bypass”) reklamını (https://www.youtube.com/watch?v=9nfliU2fEEk), və ya yenə də digər bir qorxu filminə bilet satışlarını artırmaq, ajiotaj yaratmaq üçün, mərkəzi küçələrdən birində qanşəkilli fəvvarələrin axıdılmasını göstərmək olar.

Azərbaycanda Guerilla Marketinq

Azərbaycanda Guerillla Marketingin flaş-mob kimi (https://www.youtube.com/watch?v=0c3RvWq3wNQ&t=156s) maarifləndirici növlərindən daha çox istifadə olunub ki, bunlarla əksəriyyətiniz ya canlı ya da internet vasitəsilə tanışdır artıq.

 Amma öz analizimizə gəldikdə isə, deyə bilərik ki,  Guerilla Marketinq ölkəmizdə hələ keçmiş dövrlərdə belə istifadə olunmağa başlamışdır.

Yəqin ki, “Arxadan vurulan zərbə” filmini çoxlarınız izləmisiniz. Vikipediya (https://www.anl.az/down/meqale/hurriyyet/2020/iyun/717214.htm) məlumatına əsasən, əsl adı Cəbrayıl Baxşıyev olan Qurd Cəbrayıl tək film personajı deyil real insan idi. Maştağa kəndində doğulan Cəbrayıl kriminal aləmin tanınan simalarından idi. Ona 70 ilə yaxın iş kəsilsə də, ömrünün 36 ilini həbsxanada keçirib. Daha çox tək işləməyə üstünlük verdiyinə görə də Qurd ləqəbini qazanıb. Belə bir insanı baş rolda canlandırmaqla, Guerilla Marketingin əsas hədəflərindən biri həyata keçirilmiş idi. İnsanlar arasında tanınan Qurd Cəbrayılı izləmək düşünün, insanlara nə qədər maraqlı idi. Nəticədə, SSRİ-də əsəri 17 milyon tamaşaçı izlədi. (Cəbrayıl özü isə 1976-cı ildə filmin yayınlanmasından bir il öncə, filmi görmədən dünyadan köçdü).

“Əhməd haradadır?” filmini də xatırlayır yəqin hamı. Yenə də Vikipediyaya əsasən bu məlumatı nəzərinizə çatdıraq: “Adil İsgəndərov Bakıda tapa bilmədiyi Ceyranı nədənsə gedib Gürcüstanda axtarmağa. Burda bir müəmma var, onu yəqin ki, yalnız özü bilib. Kənardan aktyor çəkməyən adam özü öz ayağı ilə gedib Tiflisə və tələbə yoldaşı rejissor - pedaqoq Dodo Aleksidzedən Ceyran xəbər alıb.”

Filmin komediya kimi qəbul olunmasını istəməməsinə baxmayaraq, Moskvaya bu filmi göndərmək üçün

Türkmənistan, Özbəkistan, Rusiyanın müxtəlif şəhərlərindən sifarişlər gəlir. Beləliklə, film SSRİ-də ən çox nümayiş olunan filmlərdən biri olur. Təbii ki, rejissorun “müəmmalı” adlandırdıqları seçiminin də burada rolu az olmur.

Bir az daha nəzər yetirsək, insanlara aşılama cəhətindən də, bu marketinq üsulunun işlənildiyini görərik: “Əhməd haradadır?” filmində Nərgiz xalanın maşını qaçırmağından sonra, ölkədə qadınların da avtomobil idarə etməyə meylinin çoxalması, “Qaynana” filmində Afətin Cənnət xalaya saqqızı atıb, tərifləməsi, bütün dünyanın saqqız çeynədiyini deməsi və s. həmin illər ərzində insanlarda bu alışqanlıqları artırmağa gətirib çıxarmışdır.

Son olaraq, ötən illərdə rayonlarımızdan birində baş verən qandonduran cinayət hadisəsinin tam oxşarını bir detektiv yazarın öz əsərində təsvir etməsini misal gətirə bilərik. Kitabın az qala hər alıcısı tanıdıqlarına “yüz faiz həmin cinayətdən yazıb, mütləq sən də oxu” deməyi ilə, düşünün, kitab satışlarına necə təsir etmişdir.

Yuxarıda göstərilən üsulların hamısı ürəkaçan olmasa da, insanlar tərəfindən birmənalı qarşılanmasa da bu Guerilla Marketinqinin gətirdiyi üstünlüklər təbii ki, çoxdur və gün-gündən daha da artmaqdadır.

Guerilla Marketing necə yaranıb?

Amerikanın reklam sektorunda “Guerilla Marketing” 1960-cı ildən istifadə edilməyə başlanılıb. Termin olaraq isə Cey Konrad Levinsonun 1984-cü ildə yazdığı “Gerilla Marketing” kitabı ilə populyarlaşmışdır. Amma bu o demək deyil ki, o zamana qədər bu marketinq növündən istifadə edilməmişdir. Sadəcə Cey Konrad Levinson artıq buna bir ad verərək tarixə bu formada həkk etmişdir.